کتاب تئوری موسیقی اثر مصطفی کمال پور تراب

معرفی

کتاب حاضر برای اولین بار به صورت جزوه‌ای در سال ۱۳۴۵ برای هنرجویان موسیقی هنرستان ملی موسیقی تنظیم گردید. پور تراب در این کتاب با زبانی ساده و علمی به توضیح تئوری موسیقی در ۷ فصل پرداخته است.
شوپنهاور، موسیقی را عالی‌ترین هنرها می‌داند چون بیشتر از سایر آن‌ها از قید هدف‌های غیر هنری آزاد است. مهم‌ترین عاملی که به معنای اعم، پایه و اساس جدی در آموزش موسیقی به کار می‌رود، سلفژ است که از دو قسمت عمده تشکیل می‌شود:
قسمت عملی و قسمت نظری
قسمت عملی شامل خواندن و تلفظ نت‌ها به شکل آوازی و به شکل وزن خوانی و قسمت نظری شامل شناخت کلیه علامت‌ها و قواعدی است که در طی قرون متمادی به منظور اجرای هر چه دقیق‌تر موسیقی به تدریج ابداع شده و تکامل یافته‌اند تا بتوان شناخت هنری را که واقعیتی درونی است و بیشتر جنبه عاطفی دارد با این علامت‌ها و قواعد، به شناخت عملی تبدیل نمود.

تئوری موسیقی

تئوری موسیقی از زمان‌های گذشته ابداع شده و درواقع نظریه ای درباره‌ی نحوه‌ی کارکرد موسیقی است. این تئوری در طول زمان کامل‌‌تر شده است. تحلیل نت‌های ملودی و بررسی آنها از نظر ریتم و هارمونی اجزای آن، تئوری موسیقی را تشکیل می‌دهند. استاد کمال پورتراب کتاب تئوری موسیقی را در سال ۱۳۴۵ به صورت جزوه‌ای برای هنرجویان هنرستان ملی موسیقی تنظیم کرده است. این کتاب در شش فصل و یک بخش آکوردشناسی تدوین شده است و به صورت گام‌به‌گام و با زبانی ساده هنرجویان موسیقی را با الفبای موسیقی و تئوری آن آشنا می‌کند. کتاب تئوری موسیقی در دانشکده‌ی موسیقی تهران و دیگر دانشگاه‌های کشور تدریس می‌شود و از پرفروش‌ترین کتاب‌ها در زمینه‌ی تئوری موسیقی در ایران به شمار می‌آید.

استاد مصطفی کمال پورتراب در پیشگفتار کتاب آورده است: «این کتاب "تئوری موسیقی" در سال ۱۳۴۵ با توجه به نیاز هنرجویان هنرستان عالی موسیقی ملی به شکل جزوه‌ای تدوین شد که مشروح آن توسط مدرسان در کلاس‌های گوناگون تدریس می‌شد. در سال ۱۳۵۸ جزوه‌ی یادشده را نگارنده تکمیل کرد و پاره‌ای از اصلاحات فنی موسیقی به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی و ایتالیایی را به آن افزود که در سال ۱۳۵۹ در قطع جیبی به چاپ رسید. امید است مطالب این کتاب بیش از پیش مایه اعتلای دانش علمی موسیقی برای هنر دوستان باشد.»

مصطفی کمال پورتراب: خالق «کاپریس ایرانی»

استاد مصطفی کمال پورتراب (۱۳۹۵- ۱۳۰۳) آهنگساز و از اساتید بنام حوزه‌ی تئوری موسیقی است. او در سال ۱۳۲۴ با رتبه‌ی نخست دیپلم هنرستان را دریافت کرد. پس از آن مدتی به طور خصوصی نزد  پرویز محمود به تعلیم پرداخت و به عنوان نوازنده‌ی فاگوت، ویولن، ویولن آلتو و… در ارکستر هنرجویان هنرستان و ارکستر سمفونیک تهران به رهبری پرویز محمود و بعدها روبیک گریگوریان شرکت داشت. پورتراب در سال ۱۳۳۹ با رتبه‌ی نخست تحصیلات خود را در دوره عالی آهنگسازی در هنرستان به پایان رساند و در سال ۱۳۴۶ به منظور انجام پژوهش در زمینه‌ی موسیقی از بورس برخوردار و راهی فرانسه شد. پس از بازگشت به ایران از تجربیات کریستین داوید در آهنگسازی استفاده کرد. او در طول این سال‌ها و پس از آن به تدریس در کلاس‌ها و دانشگاه‌ها پرداخت.

از آثار ماندگار استاد پورتراب می‌توان به کاپریس ایرانی (در همایون و چهارگاه برای ارکستر زهی)، سه قطعه ترای گروه کر آکـاتلا روی رباعیات خیام، نکتولن، سونات، رقص پریان و… برای پیانو و مارش انقلاب، موومان سمفونیک، باله هفت پیکر در ۹ بخش اشاره کرد. او در زمینه‌ی تالیف و ترجمه نیز آثاری دارد. پورتراب کتاب‌های «تئوری موسیقی»، « مق‍دمه‌ای بر مب‍انی آهن‍گس‍ازی» و «آهن‍گ‌ه‍ای برگزیده برای پی‍انو» را نوشته است و «متد آموزش پیانو اروپا»، «کن‍ترپوان به زبان ساده»، « تج‍زیه و تح‍لی‍ل موسی‍قی برای جوانان»، «تک‍الی‍ف و حل مس‍ائ‍ل ت‍ئ‍وری موسی‍قی و تع‍لی‍م خط و خوشن‍ویس‍ی»، «هارمونی کلاسی‍ک»، «موسیقی مدرن»، «زندگی پراضطراب چایک‍وفس‍کی» و… عنوان‌هایی از آثار ترجمه‌ی این استاد نامی است.